CANNES DÍA 2: A FEIRA DOS MENTIREIROS
Onte con Café Society (2016), Woody Allen abría este festival cunha de mentireiros que se autoenganan a si propios e ao seu entorno para vivir máis tranquilos (ou esa é a intención inicial). Cristi Puiu inaugurou a sección oficial competitiva cunha película que pode ser mesmo máis cómica que a de Allen, pero tamén máis aceda, nas Antípodas do vitalismo fatalista-melancólico que desprenden os personaxes de Eisenberg e Stewart. En Sieranevada (2016) todo é árido, non hai espazo para a esperanza, na condición dun ser humano que Puiu, na liña de A morte do Sr. Lazarescu (2005) e Aurora (2010), mostra con perspectiva profundamente nihilista.
Que diferentes son estes filmes, e porén falan os dous dos enganos que encaixamos nas convencións sociais. O protagonista do último do romanés chega á casa familiar para celebrar o rito de paso á outra vida do seu pai, ao que asisten todos os seus irmáns e parellas. Ese acto será o resorte que faga saltar confesións e saque a estas persoas dos desenganos que viven nas súas rutinas. Precisamente por estar rodada case por enteiro nunha casa, a precisión formal de Puiu necesita se cabe ser máis medida que nos seus anteriores traballos. Estamos ante un thriller con elementos de culebrón, a cámara móvese para buscar sons no fóra de campo, só para mostrar media realidade a través das portas, como fan todos os individuos desa casa. Co dispositivo de Puiu, hai que dicir unha vez máis que os actores deben estar estupendos e aprenderse perfectamente un guión de afiados diálogos e coreografía perfecta, desta volta trufado de autoparodias sobre a cuestión do tempo narrativo que define a súa obra. A dilatación dun desenlace, durante tres horas, habita o corazón de Sieranevada, que segue a explorar, como as anteriores do autor, novos camiños na traslación da experiencia temporal no cinema.
Igual de mentireiros son os personaxes de Rester vertical (Alain Guiraudie, 2016), onde ningún home saíu do armario, e todos agochan algo. A homosexualidade é a gran metáfora, entre moitas outras, da animadversión do ser humano cara o diferente. Todos se utilizan no filme do francés, nunha verdadeira xungla moral que no desenlace deixa ben claras as súas intencións. Os protagonistas son emboscados polos mesmos lobos aos que intentan dar caza dende o inicio, logo de que todo xa lles fora arrebatado. O home é un lobo para o home. O alegórico é cristalino, restándolle lecturas a un filme que transita por territorios libres e sen un guión tradicional de causa-efecto en boa parte da súa metraxe. No visual, tan preciosista como L’inconnu du lac (2013), con algunhas secuencias noturnas e na hora máxica que quitan o hipo.
Menos sorprendente, aínda que ben executada, é a nova película de Ken Loach, I, Daniel Blake (2016). O seu guionista habitual, Paul Laverty, visitou centros de emprego do Reino Unido para compor unha historia moi próxima ao día a día dos obreiros, e de novo con vontade de denuncia social. O filme ábrese cunha conversa que xa enuncia o discurso político dos seus autores. Daniel Blake, ancián con problemas do corazón e en busca de emprego, quéixase do servizo de saúde dende que o tomou unha empresa privada norteamericana. Todo o filme é unha loita continua deste home contra a burocracia do estado, que o vai matando aos poucos. Para darlle algo de luz ao asunto, Laverty e Loach inventan unha relación cunha nai solteira con dous fillos, á que o home decide axudar ante as súas dificultades económicas. Isto dálle o punto tenro e os toques de humor necesarios a un filme que, doutra maneira, tería quedado case como unha excusa para documentar os trámites burocráticos do estado do benestar británico actual.
Para ser xustos coa cinta, hai que dicir que introduce outros elementos de interese, sen acabar de desenvolvelos, como a baixada de salarios ante o avance de produtos máis baratos do estranxeiro; cando os veciños de Blake compran zapatillas de deporte no mercado negro chinés, para vendelos máis caros no barrio, pero por debaixo do prezo nas tendas en Occidente. Alén destes detalles agradecidos para os que xa vimos convencidos da casa (non creo que Laverty e Loach vaian cambiar con estes filmes a mentalidade de ningún liberal), a nivel cinematográfico I, Daniel Blake sitúase nunha planicie na que o seu autor leva anos acomodado. El practicamente inventou o cinema social moderno. Non estaría de máis que algún día decida traizoarse un pouco a si propio. Neste o seu último filme, tan correcto como xa visto, brilla especialmente o protagonista Dave Johns pola súa interpretación. Que non estrañe que lle caia premio.
Xa en Un Certain Regard, inaugurou hoxe a sección Clash (Mohamed Diab, 2016). O filme sitúase no Exipto recente, logo de que os militares expulsaran os Irmáns Musulmáns do goberno, e intenta trasladar a furia nas rúas entre os dous bandos. Filmada durante os seus 97 minutos dentro dun furgón policial, onde deteñen a simpatizantes enfrontados e a un par de xornalistas, a película segue o modelo de reconstrución do United 93 (2006) de Paul Greengrass. Mais onde naquela só había contención e un traballo de investigación moi importante, a obra de Diab concédese varias historias secundarias de carácter persoal para conmover. Se ben é un filme militante de denuncia que chama ao pacifismo, varios xuízos de valor non deixan en bo lugar aos Irmáns. Diab acaba por decantarse por un bando. Debera ter escrito o libreto con outra distancia.
Sumouse tamén a esta competición Personal Affairs (Maha Haj, 2016), que veñen sendo tres mediometraxes con personaxes en común sobre crises de parella e a incomunicación. Moi estilizada e cun punto de comedia do ridículo ao Aki Kaurismäki, pero sen o seu xenio, esta ópera prima pasou sen pena nin gloria pola Croissette. Comeza moi morno o asunto, agardamos que nos próximos días poidamos atopar ese filme que nos sorprenda.
