Curtocircuíto 2021: Penínsulas, presaxios

La peli del algoritmo, de Claudia Negro

Chegamos ao final da nosa crónica de Curtocircuíto 2021 tralo repaso ás seccións Explora, Radar e Planeta  GZ. Para rematar, centrámonos nalgunhas das curtametraxes que conformaron Penínsulas, a sección que acolle e reivindica algunhas das propostas estatais máis interesantes do ano pasado. Destaca, outra vez, ese contraste entre voces: as consolidadas e as emerxentes, ambas moi recoñecibles tanto nos seus aspectos formais como discursivos. A nivel temático, moitas destas curtametraxes comparten unha mirada dubidosa cara ao futuro e mesmo cara a un presente que cada día parece máis de ciencia ficción: a pandemia, os métodos de produción e a transformación que sofren os espazos co paso do tempo e os cambios sociais, son algúns dos temas aos que nos convida a reflexionar a selección de obras de Penínsulas.

Alex Reynolds e Alma Söderberg presentan La mano que canta, froito dunha colaboración entre as artistas e o Museo Guggenheim de Bilbao. Trátase dun exercicio, sobre todo sensorial, no que as directoras avanzan na súa investigación sobre os sentidos humanos e a maneira que temos de relacionarnos a través deles. É unha película táctil, na que as mans e as súas posibilidades adquiren o papel principal. Observamos como se  descortiza unha sobreira, como pelan unha mandarina, lávanse con xabón ou realizan figuras no aire. Reynolds e  Söderberg dotan á man que canta dun gran carácter interactivo, lanzando palabras ao voo do espectador, que observa abstraccións na cortiza da sobreira ou na paisaxe urbana de Bruxelas e non pode se non materializar visualizacións do paxaro, árbore, morte ou amencer que enumeran as voces en off.

Cinema pandémico

En La peli del algoritmo, unha produción realizada no MASTER.LAV de Madrid, Claudia Negro fai uso da gravación por Zoom dunha das súas clases de cinema durante a corentena para plasmar as dinámicas comunicativas da primeira fase do amor, a do frechazo e a asunción deste, a procura de reciprocidade e a observación e análise cauteloso do outro e, polo tanto, dun mesmo. É un valente exercicio en primeira persoa, unha película de fantasía, segundo palabras da propia autora. Que significa isto? A auto-ficción levada ao seu extremo máis radical, o engano sobre a propia vivencia cun fin artístico. Unha interesante película de pandemia que foi recoñecida coa Mención Especial do xurado e que, como viñamos contando no artigo sobre Planeta GZ, fai tamén uso de todas esas ferramentas narrativas que se xeraron coa aparición dos novos medios. Neste caso, o relato de amor construído a través dun xogo de xestos e miradas nunha clase online por Zoom.

La fiesta del fin del mundo, de Paula González, Gloria Gutiérrez y Andrés Santacruz

Gloria Gutiérrez, Paula González e Andrés  Santacruz presentaron o último día de Penínsulas o que foi o seu traballo final na Escola de Cinema de Madrid (ECAM) —canteira desde sempre de novas voces—, La fiesta del fin del mundo. A curtametraxe, que se pode ver en liña en Filmin e que circulou por varios dos festivais de cinema máis importantes do país, súmase á xa prolífica lista de producións enmarcadas no contexto da Covid-19, aínda que aborda de maneira máis contundente que Negro este momento histórico. O relato articúlase ao redor dunha conversación de  Whatsapp na que dous mozos expresan como están a vivir eles o peche, e detense a imaxinar como se viviron as antigas pandemias na historia. Desta forma, intercala imaxes dunha festa clandestina nun piso e recreacións de séculos pasados contextualizados en diferentes crises sanitarias. Unha emotiva peza que plasma ese querer fuxir das catro paredes que vivimos todos na primeira metade de 2020, e incluso ese  acomodamento na situación, o medo por volver á vida real.

Presaxios de tempos futuros e presentes

En Tengan cuidado ahí fuera, o cineasta galego Alberto Gracia propón un exercicio de contemplación do caos. Caos traducido en fumes e ruídos  estridentes de motor, habitado por eses coches en desuso que agora esperan a chegada do seu instante final no despezamento máis sucio da cidade. A peza de Gracia, que se produciu con financiamento do festival de cinema pamplonés Punto de Vista e o Gobierno de Navarra, aprópiase da estética tan característica das cintas VHS que todos gardamos nos nosos rochos, esas que ben poderían conter un episodio dos Teletubbies, a voda dos teus tíos ou un partido da Eurocopa de 1996, dunha forma parecida ao que fixo Harmony Korine en Trash Humpers. Que haberá nesta cinta? Sorpresa! Desta forma presenta un micro-universo case apocalíptico e distópico, documentando as profesións estrañas que habitan o mundo do motor moribundo e recorrendo á integración de arquivos sonoros de anuncios de modelos de coches ou concesionarios. Un relato sobre a destrución, doutra banda, que aínda que non ten por que presentar unha apocalipse, si que a presaxia.

Future Foods, de Gerard Ortín

Future Foods, gañadora do Premio Penínsulas, documenta o estraño porvir do mercado alimenticio e os métodos de produción. Gerard Ortín accede ás reviravoltas dunha sorte de industria semellante a aquelas que se debuxan en historias de ciencia ficción e, facendo uso das ferramentas máis clásicas do documental, abre as portas dunha empresa dedicada á innovación e desenvolvemento dunha proteína xerada a partir de auga, electricidade e CO2, coa que se pretende iniciar un novo modelo de mercado no sector alimenticio, afastado do uso de chans e das producións agrícolas e gandeiras. En Future Foods asistimos ao proceso de  manufactura destas novas comidas que son practicamente esculpidas e caracterizadas de forma que semellan idénticas aos alimentos tradicionais. Con todo, aínda que sempre desde unha óptica moi  impersoal,  Ortín semella querer xerar un debate acerca destas invencións que aparentemente pretenden o benestar común. Unha película que se fai valiosa máis polo que conta que por como o conta, e por posuír a capacidade de inspirar reaccións completamente opostas e de forma paralela: desde a perplexidade, pasando polo medo ata a fascinación.

Tarifa xa non é o que era. Esa é a premisa e vehículo narrativo principal do que parte Playa Chica. Ignacio Vuelta realiza un ensaio sobre a transformación que sufriu a localidade costeira de Málaga nos últimos anos. Nun relato no que os seus personaxes preséntanse sobrios e naturalistas, é o bombeiro Quisko (Emmanuel Medina) o que serve como guía polos espazos máis característicos do soño mediterráneo. Vuelta propón un xogo de contrastes: o que esperas e o que hai. Onde imaxinarías unha discoteca repleta de xente, hai un club  semi-baleiro cun sistema de ventilación arcaico; onde supoñerías unha praia sen apenas espazo para deixar a túa toalla, ves unha paraxe baleira, na que o grupo de bombeiros adestra sen problemas para espallarse. Sorprendente na súa utilización do arquivo en oposición ás vivencias que se narran, e sobre todo en como o usa. É, doutra banda, un interesante traballo cos corpos que aparecen en pantalla, no que se explora a figura masculina en todas as súas  contorsións e estiramentos. Corpos que se relacionan con outros e que contan historias, así como os xestos e os silencios daqueles que permanecen na pantasma do que un día foi.

Playa Chica, de Ignacio Vuelta