Curtocircuíto 2023: Planeta GZ

Non te vexo, de Xacio Baño

A sección Planeta GZ regresa un ano máis, achegando ao público de Curtocircuíto as propostas máis arriscadas do cinema galego actual. Este ano, como case sempre, contamos cunha selección moi variada e heteroxénea, chea de contrastes, aínda que varias das pezas teñen algún nexo en común, como certo intimismo dominante no audiovisual galego contemporáneo e o seu apego á terra, establecendo unha profunda conexión con ela.

Ruovesi é unha obra delicada, natural e sensible que adoece dun ritmo descompasado, froito dos abruptos, aínda que evocadores, cambios de escenario, así como pola súa insistencia en entrelazar distintos planos temporais pouco contextualizados. Andrea Zapata-Girau articula unha obra que medra por momentos, mais que no seu conxunto acaba por sentirse moi pouco consistente. Hai un núcleo forte e esa idea familiar sobre a maternidade que atravesa o relato, que o vertebra e o fai humano, que é líquido coma un río atravesando un val, pero existe certo hermetismo á hora de presentar as situacións que impide acceder e ser partícipe.

Alicia fai cousas, de Ángel Santos, forma parte dese tipo de pezas que logran facer moito con pouco, que crean co mínimo indispensable pequenos universos cheos de vida, dignificando a obra e facendo que destaque por enriba de outras semellantes. Na súa aparente sinxeleza, dun minimalismo incendiario, esconde o seu máis grande segredo, ao igual que ocorre no cine social francés ou no británico de autores como Ken Loach: un retrato directo da vida e a forte empatía que desprenden as súas personaxes. Gravar en localizacións recoñecibles axuda, o feito de tratar temas e preocupacións actuais, aparentemente banais, tamén. Unha obra moi sólida, con moitas capas, á que non se lle ven as costuras. É certo que non toma riscos, tampouco o precisa, chégalle con centrarse en conseguir unha boa interpretación principal e apoiarse nun guión que sabe xogar ben as súas cartas. Que a protagonista sexa actriz na ficción non é algo para nada azaroso, todo ten intencionalidade e nada é gratuíto nesta pequena grande obra xeracional.

Xogar cos espazos e cos corpos é algo que Anxos Fazáns sabe facer moi ben, deu mostras disto no seu primeiro filme, A estación violenta, pero en Habitar vai máis aló, conseguindo desdebuxar certas fronteiras e tender pontes que xa deberían estar erguidas (pero non, así somos). Unha peza comprometida, emocional e chea de vida. Ten algo físico e unha naturalidade desbordante que nos fai conectar de forma sinxela con ela. Unha reflexión necesaria e benvida, dunha autora que parece ter claro o seu camiño.

A marcada personalidade de Borja Santomé é unha gozada para os sentidos. Ante as súas pezas só queda baleirarse e deixarse levar, non existe outra acción ou opción posible. Alguén me chamou serpe negra quizais sexa das obras máis persoais do autor, das máis “descifrables” incluso, pero a necesidade de fluír con ela volve ser a tónica dominante. A peza, adornada de imaxes evocativas coma a da centola co cigarro, é toda unha sorte de irreverente galimatías audiovisual que pode tanto agradar como expulsarnos dese universo, rico e cheo de matices, pero tamén excesivo, neurótico e cegado por unha tormenta psicodélica multitonal que ás veces resta máis que suma.

Alguén me chamou serpe negra, de Borja Santomé

Devocións é unha obra fráxil, confusa e complexa, polo menos para este crítico, que funciona mellor internamente, no seu discurso autoral, na lectura que sacas tras un coloquio ou reflexión posterior, máis que polo que pode recibir o espectador medio durante o seu visionado. A peza de María Serna e Ángel Montero é unha obra encapsulada, fría e distante que responde máis a unha experimentación formal que a unha procura narrativa concreta, e aí é onde descansa a súa interesante aposta por fragmentar a imaxe, retorcela, e ver que nos pode ofrecer ao levala ata certos puntos, para descubrir que tipo de poética podemos construír dende alí.

Fragmentar as imaxes, dubidar delas e cuestionarse os seus significados é algo ao que Xacio Baño xa nos ten afeitos. En Non te vexo, a súa nova peza curta, gañadora da sección Planeta GZ, atopamos certas teimas recorrentes na súa filmografía. Nela, o director, partindo dunha base que xa establecera na súa curtametraxe anterior, Augas abisais (2020), traballa con conceptos como o pasado e a historia, para falar da forma na que construímos a nosa memoria, mediante unha contraposición coa fotografía nun fermoso retrato de aparencias, segredos e realidades, onde non todo é o que parece.

En múltiples campos e facendo uso dunha gran cantidade de material audiovisual, Enar de Dios compón o seu novo ensaio audiovisual, Ecotone, unha peza de raizame científica densa e algo fragosa pero que consegue facer reflexionar sobre o control que exercemos sobre os diferentes espazos nos que vivimos ou polos que ás veces transitamos, esa aparente necesidade humana de organizar e limitar todo.

Ulises, a obra dirixida por Félix Brixel, e producida por Gaitafilmes, fai da terra un espazo inhóspito e árido, unha personaxe máis que é a absoluta protagonista desta historia telúrica que traballa moi ben cos silencios e concede todo o poder á imaxe. É unha peza complexa de gozar, pero admirable dende o seu retrato paisaxístico e a deriva constante das súas personaxes fundidas nos montes e prisioneiras desa espesa néboa onde viven, converténdoas en pantasmas desnortadas. Hai unha caligrafía visual (o seu gran punto forte) moi ben definida que empuxa o relato cara adiante, a pesar dese ritmo pausado (que non lento) da metraxe. É unha obra moi sensorial ante a cal é mellor abandonarse que intentar descifrala. Un traballo moi completo que funciona en case todas as súas frontes.

A paisaxe como razón e fundamento narrativo volvémola atopar en Bloom, a nova curtametraxe de Helena Girón e Samuel Delgado. Nesta proposta, os ecos das súas obras anteriores resoan con moita forza e as imaxes están ben tratas e axudan a revelar a natureza fantasmagórica da escorregadiza illa de San Borondón, que finalmente foi atopada no fondo do mar, pero é o tratamento sonoro o que permite seguir a peza ata o final sen perder a atención. Un ar místico envolve o relato. Non puidemos senón advertir certos paralelismos con Ulises nesa representación das personaxes diminutas, case fundidas na paisaxe, en contraposición con esa natureza implacable e cargada de presencia.

Bloom, de Helena Girón & Samuel M. Delgado