Dhogs, de Andrés Goteira
Din que unha xeración dura quince anos, pero canto dura unha xeración cinematográfica? Moitas veces, desde a crítica e a academia, trátase de poñer etiquetas a todo o que vemos, especialmente se iso que vemos é algo que escapa do cotián. Así, xorde con Dhogs, e con outros filmes coetáneos, a tentación de outorgarlle un nome a estes creadores ao igual que se fixo coa xeración do Novo Cinema Galego. Mais, acaso hai un cambio de xeración? Se ben é innegable que o NCG deu de si grandes filmes e éxitos, tamén o é que a maioría de filmes que se realizaron baixo o paraugas desa etiqueta foron documentais (agás notables mencións, como as obras de Óliver Laxe). Isto contrasta co que acontece nos últimos anos, onde comezan a xurdir novas voces no campo da ficción (Fazáns, Goteira…) ou voces xa coñecidas mudan de formato (Patiño, Toucedo…). Entón, temos que falar do nacemento doutra nova xeración (etiqueta) ou simplemente da entrada nunha nova estadía do Novo Cinema Galego?
Esta é unha reflexión que está aí, flotando nalgunhas conversas sen atopar unha resolución clara, e que non pode desviarnos do que está realmente a acontecer. Galicia, por fin, estende con firmeza o seu cinema de autor ao campo da ficción.
Despois de cruzar medio mundo, Dhogs (Andrés Goteira, 2018) chega por fin ás salas comerciais galegas. Despois de recoller éxitos e loanzas por festivais coma BAFICI ou Sitges, ou nalgúns máis próximos, coma o OUFF, a ópera prima de Andrés Goteira comeza unha segunda andaina: o circuíto comercial, e faino cunha aposta visceral que non deixa indiferente.
Disposta en diferentes capítulos, Dhogs confórmase como un filme de episodios cruzados onde todo orbita arredor do personaxe feminino. O que comeza como un aparente flirteo entre un home e unha muller no bar dun hotel acaba por ascender nunha espiral de violencia que traspasa a pantalla ata o asento do espectador. Dhogs é un thriller… mais, dentro do propio formato e do xénero que é, o filme ábrese cara a outros camiños non pautados que semellan máis próximos ao surrealismo ou o gore. Este quebre da narrativa permite que o seu ritmo, constante e imparable, enganche ao espectador que intenta xuntar todas as pezas do crebacabezas para entender “que carallo está pasando?”.
É moi habitual, especialmente nas óperas primas, atopar chiscadelas, referencias a outros autores que o director novel teña en estima. É un ritual de repetición onde o autor se reivindica nunha imitación que se agocha ou oculta en xestos propios. Goteira, porén, amosa estas referencias cunha vontade case exhibicionista, coma se quixese amosar o seu currículo a través das imaxes consumidas na súa formación como cineasta. Os coches no deserto de No country for old men dos irmáns Coen, a máscara de coello de Donnie Darko… unha consecución de referencias que, aínda que poida semellar un supercut de recompilación, axuda a conformar este universo que nos propón o filme.
Unha sobrecarga visual que provoca que a palabra e o diálogo pasen a segundo plano. Dhogs é un filme que destaca, entre outras moitas cousas, pola escaseza de diálogos. Unha ausencia que permite que as imaxes adquiran novas capas de significado e onde os xestos son magnificados. Non é casualidade que asine a dirección de fotografía do filme Lucía Catoira Pan, que se está a gañar o seu espazo propio no cinema galego e que non deixa de recibir loanzas dos seus colegas. Unha fotografía, a do filme, que consegue, precisamente nesa intención de magnificar as imaxes, levalas a paraxes descoñecidas, como é o caso do deserto de Tabernas, que neste filme se transforma nun escenario propio do universo escuro que propón Goteira.
Finalmente, cómpre facer crítica no sentido máis profundo da palabra e preguntarnos sobre o rol que ocupa a muller neste filme. Falamos das personaxes que Melania Cruz e María Costas levan á pantalla no filme; dúas ideas da muller que están separadas por quilómetros de diferencia: dun lado, a muller submisa, obxecto de desexo e consumo, do outro, a matriarca, controladora e manipuladora. Dúas visións que contrastan cos múltiples tipos de home que hai (o miñaxoia, o fillo sobreprotexido, o maduro ligón…) e que, loxicamente, poderían levar a facer unha análise reducionista: “Dhogs retrata ás mulleres deste xeito porque considera que as mulleres son deste xeito”.
Pola contra, a miña análise lévame a entender esta representación das mulleres ao campo da crítica social que atravesa todo o filme. Non é que Dhogs considere que as mulleres son así, senón que amosa que a sociedade, nós, os espectadores que ollan en silencio na butaca ou os que teñen o mando nas mans, é a que impón esta dualidade: ou submisa ou manipuladora, pero sempre negativa e vista pola súa función para cos homes.
Dhogs quérese como crítica social, como un axente de subversión que provoque unha reflexión, unha ira: unha resposta. Imos seguir fitando quedos, ou ímonos erguer? Se temos o mando nas mans, por que non facemos nada para mudar a historia?
