FICBUEU 2023: Sección Oficial 1 — Cinco olladas cara a madurez
Dang wo wang xiang ni de shi hou, de Huang Shuli
A pasaxe da infancia cara a unha primeira madurez é un tránsito misterioso, gradual e inexacto que o cine tratou de relatar desde os seus comezos. Nas cinco películas que compoñen esta sesión, uns poucos minutos bastan para dar conta dun tempo que se acaba e doutro que empuxa por nacer mentres acompañamos aos personaxes —algúns moi novos, outros xa nunha adultez temperá— nas súas respectivas procuras por comprender o seu encaixe no mundo.
Hai en todas elas un acontecemento doloroso, traumático, ás veces simplemente ambiguo, que sacode as vidas dos protagonistas. As películas acometen entón a delicada tarefa de rexistrar os tremores ocultos que percorren eses corpos en transformación, porque, como adoita dicirse, a procesión vai por dentro. De que maneira se manifesta esta interioridade nas imaxes —é dicir, como aparece o invisible no visible— é unha cuestión que cada cineasta aborda de forma distinta. Preséntansenos cinco camiños moi diferentes, unidos con todo por afinidades profundas: esta é tamén unha sesión sobre nais e fillos ou sobre a forza expresiva dunha mirada.
Mirarasme (Dang wo wang xiang ni de shi hou, Huang Shuli), a única obra de non-ficción e en Super8 do programa, é unha sorte de ensaio persoal sobre a relación do cineasta coa súa nai, quen se mostra incapaz de aceptar a súa homosexualidade e non quere miralo aos ollos. Á sensación de fugacidade da película, na que se suceden os reflexos do sol, as paisaxes que pasan, as sombras efémeras, Huang opón ese último fotograma fixo, conxelando o instante preciso no que a súa nai o mira entre a multitude.
En O can dun toreiro (Sandra Romero), asistimos ao esborrallamento do mundo dun neno tras un xesto fatal que transforma o xogo en traxedia. O achegamento naturalista da cámara atopa o seu punto de gravidade na mirada perdida do protagonista, arroupado pola súa nai; é nos seus ollos que intuímos as emocións que, posteriormente, traduciranse nun intento de acción restitutoria sobre un mundo que perdeu o seu equilibrio.
El perro de un torero, de Sandra Romero
Outro caso é o de Neve en setembro (Snow in September, Lkhagvadulam Purev-Ochir), que xoga cun certo suspense para relatar o encontro dun adolescente cunha muller que di ser amiga da súa nai. O que de entrada podería parecer un thriller devén en relato sobre a perda da inocencia, cuxa consecuencia máis inmediata é precisamente o xurdimento dunha nova distancia entre o mozo e a súa nai. Para dar conta deste mundo patas arriba (lembremos o plano do edificio ao revés), a realizadora aposta por un dispositivo formal que explora a percepción subxectiva, ás veces distorsionada, da realidade, conducindo a película cara a esa última mirada na que xa resulta difícil adiviñar rastro algún do neno que foi.
A figura materna é en Luz nocturna (Kim Torres) unha ausencia ferinte que marca a entrada a unha madurez precoz. A cineasta filma o tempo morto da espera, palpable no vento que axita sabas e cortinas; un tempo dúctil que ás veces se prega sobre o espazo, como nese salto que nos devolve ao comezo, e que se abre tamén ao conto. Coma unha rima entre ambas as películas, a mirada aos ollos que Huang Shuli lle pide á súa nai “para sentirnos de forma máis sincera” atopa o seu lugar aquí, á luz das velas, e vén reforzar un vínculo no que latexa a esperanza.
En A miña nai e eu (Ma mère et moi, Emma Branderhorst), unha estadía no estranxeiro marca o inicio dunha nova etapa e, por conseguinte, uns novos termos na relación nai-filla. Ao longo da película, a cineasta convoca a emoción por medio dunha linguaxe máis convencional, recorrendo a efectos como a música ou a cámara lenta, para acabar desposuíndose, na secuencia final, de todo artificio: a música desaparece e quedamos observando, sobre o ruído da cidade, unha mirada que flutúa entre a risa e o pranto.
Estes cinco procesos paralelos, filmados desde concepcións moi distintas tanto do mundo como da linguaxe cinematográfica —no fondo, vén ser o mesmo—, coinciden a sintetizar unha maraña de sentimentos atopados nunha mirada. Eses ollos escudriñando un mundo en transformación poden dicirnos máis que calquera xesto, pero a súa forza expresiva só chega a concretarse alá onde as películas non instrumentalizan a mirada cara a un sentido pechado, senón que se mostran abertas á súa esencia ambigua.
Ma mère et moi, de Emma Branderhorst
