FICBUEU 2023: Sección Oficial 6 — Unha sesión de contrastes
Arquitectura emocional 1959, de León Siminiani
Talvez a mellor forma de abordar esta última sesión sexa pensando as súas películas desde o contraste. O amplo abanico de actitudes —cinematográficas, vitais— que reúne o programa faise patente no abismo que separa a primeira e a última proposta: empezamos o noso percorrido cos planos xerais de Arquitectura emocional 1959 (León Siminiani), onde os personaxes son apenas dúas figuras afastadas e esquemáticas, e acabámolo co inmersivo plano secuencia de Tenro (Tender, Samm Hodges), que raramente despega a cámara do rostro dos seus protagonistas. Entremedio, outras tres propostas moi particulares e o recordo de todo o visto ao longo destes días; poderiamos retomar aquí moitas das cuestións que nos ocuparon anteriormente.
Arquitectura emocional 1959 imaxina a dous personaxes, Andrea e Sebas, unidos polo trazado urbanístico do arquitecto Secundino Zuazo. A súa historia de amor é un artificio narrativo que absorbe o contexto sociopolítico de finais dos anos 50: convocados nunha sorte de recreación que insiste en recalcar as súas costuras, vémolos moverse polas rúas de Madrid ao son dun narrador-demiurgo que controla mesmo a posta en escena, ditando con distanciamento irónico os escasos planos curtos dedicados aos amantes. As pegadas da historia, seica o verdadeiro eixo central desta película que é case un ensaio, asoman no Madrid de hoxe mediante unhas imaxes sensibles ao tempo e ao espazo, ás que se engade o uso de material de arquivo dinamizado con pequenas intervencións gráficas.
Non abandonamos o plano xeral en Niño (Nest, Hlynur Pálmason), onde tres irmáns xogan ao redor dun poste que sostén unha cabana. Coma se fose unha evocación do axis mundi —unha imaxe presente en moitas mitoloxías como elemento vertical de conexión entre a terra e o ceo, e que na tradición escandinava concrétase na árbore sacra Yggdrasil—, este plano fixo atravesado por un eixo parece encadrar un pequeno centro de mundo. Aí vemos pasar as estacións e sucederse as tormentas; cruzan a imaxe avións, paxaros, cabalos. Mediante unha serie de cortes moi precisos que albergan unha forza tanto plástica como narrativa, o paso do tempo imprímese neste cadro en transformación constante para ir armando o que a priori parecería unha sofisticada película caseira sobre o crecemento dos fillos, pero que se intúe moito máis escenificada.
Nest, de Hlynur Pálmason
Un salto cuántico separa Niño da seguinte película, Sandwich Cat (David Fidalgo), unha peza de animación na que unha versión ilustrada do propio cineasta aparece como o único individuo capaz de evitar que os extraterrestres aniquilen a especie humana. A partir desta premisa delirante, cuxo rostro máis visible é un gato-sándwich con raíces na cultura do meme, a película entoa un balance crítico do noso paso (auto)destrutivo polo mundo. Trátase dunha das poucas obras de comedia da sección oficial, conxugando un humor acedo e punzante cunha despregadura de tenrura que avoga, pese a quen pese, pola redención.
Pasamos do gato aos leóns coa ecléctica Bestas estrañas (Strange Beasts, Darcy Prendergast), que toma como punto de partida o testemuño dun antigo traballador do Bacchus Marsh Lion Safari que foi atacado por un dos grandes felinos. Sobre esta base documental —o traballador en cuestión é o pai do cineasta—, a película apela a unha poética escura para escenificar unha reconstrución do relato que, ademais de filmacións e material de arquivo, desprega unha gran variedade de técnicas de animación tradicional, entre elas o stop-motion, a ilustración a man ou a película riscada.
O broche final corre a cargo de Tenro, unha exploración da violencia doméstica e as súas formas de transmisión. Como apuntabamos máis arriba, o primeiro tramo da película constrúese en forma de (falso) plano secuencia, mergullándonos na atmosfera asfixiante da casa na que un mozo adolescente vive coa súa nai e o seu padrasto. Apenas hai un par de cortes até o momento no que unha caixeira do supermercado lle pregunta se está ben; ante este pequeno xesto de empatía, o primeiro que presenciamos, a película empeza a desfacerse nunha serie de planos breves que culminan na secuencia transformadora da inmersión.
Esta parece unha boa imaxe para pechar o festival: o mozo emerxendo de novo á superficie, confundido e ao bordo do pranto, con esa mirada que apenas alcanzamos a ver antes do corte final a negro. Pero basta para advertir nel a pegada dunha vulnerabilidade que o apartará do círculo vicioso da violencia; unha vulnerabilidade entendida como capacidade de sentir e de deixarse afectar, é dicir, como aquilo que é profundamente humano.
Tender, de Samm Hodges
