LA VIE D’ADÈLE, de Abdellatif Kechiche
Quinta longametraxe do cineasta franco-tunisiano Abdellatif Kechiche, La vie d’Adèle (2013) está baseada na novela gráfica Le bleu est une couleur chaude da debuxante francesa Julie Maroh (2010). Deste relato, porén, o director só toma aquilo que lle interesa, dirixindo a súa atención cara algo completamente diferente: rexeita a militancia homosexual do orixinal para centrarse exclusivamente no espertar sexual de Adèle -Clementine na novela gráfica- e nos seus progresos cara á idade adulta.
Receptor por igual de aplausos e apupos, o título gañador da Palma de Ouro en Cannes 2013 viuse envolto na polémica tanto pola inclusión de diversas escenas de sexo explícito entre as actrices protagonistas como pola rodaxe tiránica á que Kechiche someteu ao seu equipo técnico e artístico: as propias protagonistas Adèle Exarchopoulos e Léa Seydoux pronunciáronse abertamente respecto disto, asegurando que non desexan volver traballar co cineasta. Ademais, as dúas fixeron alusións á prolongada e esgotadora rodaxe dos encontros sexuais, onde denuncian o morbo de Kechiche.
Este é un dos puntos máis espiñentos deste título, e dalgún xeito podemos entender as reticencias das intérpretes e dun sector da crítica: dunha banda, porque á primeira práctica heterosexual de Adèle se lle concede un espazo case anecdótico no que a cámara non busca o reflexo das emocións da moza, cousa que fai obsesivamente cando retrata a relación carnal entre Emma e Adèle; e doutra banda, porque a énfase e a reiteración rematan caendo nun certo voyeurismo, de ollada masculina, que vai alén da procura exhaustiva da representación da paixón sobre a que se constrúe a relación entrambas.
Cómpre dicir a favor de Kechiche que esas secuencias en ningún intre caen no cliché ou no paifoco. En Le bleu est une couleur chaude xa atopabamos varios episodios desta índole, coa única diferenza de que no filme son o motor da relación e no orixinal non. La vie d’Adèle procura, ante todo, visualizar a beleza a través do tacto, da ollada e dos silencios, algo que se traduce en imaxes explícitas mais non vulgares. Non foi este o caso, por exemplo, da errada Map of the sounds of Tokyo (Isabel Coixet, 2009), na que as súas escenas de sexo carecían da sensibilidade narrativa e estética ás que a súa directora nos tiña afeitos.
Un retrato sobre a imperfecta natureza humana
Kechiche non se detén, con todo, na erótica, senón que esta sérvelle sobre todo para matizar o seu discurso, ren máis. A súa ambición é moito maior e os resultados son abraiantes. Cun método que se sostén por completo no traballo do elenco, A vie d’Adèle subliña a inmensa capacidade de Kechiche para xestionar emocións ante a cámara. Isto non implica que os encadres estean carentes de beleza, senón que é a partir da expresividade das súas actrices de onde se extrae a materia prima para a composición visual. Ao director gústalle achegarse ao rostro das intérpretes e inclínase por darlle protagonismo á ollada, unha ollada que revela tanto a forma de percibir o mundo de Adèle e de Emma, como o seu xeito de interiorizalo. Esta é unha das grandes obsesións da metraxe e un dos grandes acertos que atopamos, malia que para obter estes resultados Exarchopoulos e Seydoux tivesen que repetir até a extenuación certas escenas: a do primeiro encontro, por exemplo, contou con máis de cen tomas.
Aquí, na profundización na relación amorosa e nas contradicións humanas, é onde se inicia a ruptura coa fonte orixinal. O debuxo das personalidades é moito máis rico en matices e só se pode acusar a Kechiche polo abandono dos personaxes secundarios que axudan ou impiden o desenvolvemento da personalidade de Adèle, algo que si aparece na versión de Maroh. Neste sentido, a desaparición do círculo de amizades da rapaza é flagrante: logo do primeiro altercado no instituto arredor da súa sexualidade, todos eles se volatilizan e a atención pasa ao xeito no que ela se relaciona coa comunidade artística de Emma. Con todo, a igualmente inexplicable evaporación de seus pais é a máis sorprendente e errónea: se o que se quería era plasmar a evolución dunha adolescente cara á vida adulta, cómpre abarcar, malia que sexa de xeito fugaz, os diversos aspectos que a configuran. O motivo que pode levar a tal decisión é sen dúbida a lonxitude do filme, coas súas case tres horas de duración, mais como xustificación é feble. A súa ausencia non resta dramatismo, veracidade ou intensidade á narración, mais si fai que a complexidade perda a súa dimensión poliédrica.
Estas críticas non deben conducir ao erro de pensar que nos atopamos ante un filme prescindíbel. A vie d’Adèle é apaixonante, sensíbel, reflexiva, fermosa e desgarradora. Os recursos narrativos están manexados con intelixencia, cada ollada está planificada ao milímetro e as actuacións resultan soberbias. Non debemos esquecer que nos atopamos ante un relato construído por e para os personaxes, onde se xoga de xeito maxistral coa confrontación das diferentes formas de entender a vida e o traballo das integrantes da parella: unha dende a intelectualidade e outra dende o pragmatismo, con todo o xogo narrativo que implica esta diferenza. Abdellatif Kechiche agasállanos así cun retrato sobre a imperfecta natureza humana, coas súas contradicións e acertos.
Do mesmo xeito que na triloxía que Richard Linklater comezou con Before Sunrise (1995), Kechiche non descarta retomar aos seus personaxes dentro de dez anos, probabelmente cun halo de amargura moito máis intenso. Agardemos que, para entón, cineasta e actrices logren esquecer as súas desavinzas.