NOVOS CINEMAS, NOVOS VERÁNS
Conscientemente, ou non, entre os filmes seleccionados nas diferentes seccións do festival Novos Cinemas, aparece o verán coma un tema, ou un escenario, recurrente. Ao longo de varias cintas o verán érguese coma esa suspensión do tempo na que a vida reduce a súa velocidade e permítenos observar todo con máis calma. Tamén un momento no que os días alónganse e parecen separarse do tempo mesmo, provocando a ilusión do nacemento dunha especie de liña temporal alternativa que comeza paseniño para acabar abruptamente cando se achega setembro e a volta da rutina.
Terence Malick achegouse ao verán do sur de Dakota, a esas terras malas que lle dan título ao filme, para contar a historia de dous delincuentes peculiares sen aspiracións nin obxectivos na vida máis que vivila. Badlands (1973) é un canto á beleza, un filme que nos atrapa e cativa cunha historia narrada por Holly (Sissy Spacek) desde un futuro indeterminado. As personaxes de Holly e Kit (Martin Sheen) camiñan a tropezóns pola vida, guiándose polo destino que marca unha botella xirando no chan, sen máis soños que vivir un día máis; un vaivén, o das personaxes, que acaba por hipnotizarnos. Malick, na que foi a súa ópera prima, consegue baleirar a historia de todo para deixarnos só con ese ‘non sei que’, ese atractivo que nos leva a querer continuar ese camiño errático de Kit e Holly, a pesar de ternos que levar por diante a vida de unha ou dúas persoas.
Tamén por este verán que nos ofreceron os Novos Cinemas pasearon dous literatos: Shakespeare e Dostoievski en Rosalinda (Matías Piñeiro, 2011) e António, um, dois, três (Leonardo Moramateus, 2017) respectivamente. Dous filmes dos que xa falamos na anterior crónica ao falar da relación entre a literatura e a repetición. Porén, podemos ollar cara estes filmes en relación co verán, con ese sol que corta as sombras creadas polas follas das árbores creando espazos entre a tebra e a claridade onde só o amor xermina. Nos dous filmes, o verán e ese espazo temporal onde, serán as temperaturas, serán as horas de luz, os namorados comezan a súa viaxe. Dúas visións, as de Piñeiro e Moramateus, que parecen tamén coincidir en ligar este tempo estival coas festas, o éxtase alcólico, os xogos de mesa, as miradas cruzadas e os bicos dados ás agachadas.
Moi relacionada con Estiu 1993, e tamén centrada no verán, está Piedra y Pájaro (Volga, 2017), a que podería ser un documental paralelo ao filme de Simón. Os dous filmes comparten coma escenario Cataluña, lugar da infancia dos directores, así como tamén comparten esa búsqueda da propia infancia a través do cinema. No caso de Piedra y pájaro, o motivo deste exercicio de mirada cara atrás é unha rocha, un lugar no medio do bosque, onde un dos directores do colectivo Volga xogaba na aldea de seus avós. A partir deste obxecto, créase un exercicio visual adicado a achegar as distancias que separan aqueles anos de xogo coa actualidade fílmica. O filme sirve, aquí, para retrotraerse a esas sensacións do verán, ese ritmo pausado e contemplativo propio das vacacións. Ao contrario que a rocha sobre a que xira este filme, as memorias si mudan co tempo, incluso podendo ser esquecidas. Piedra y pájaro funciona case coma unha fotografía, conxelando esa lembranza, ese tempo suspendido dos veráns cando un é un neno.
Entre a cidade e o campo a noción do verán dista moito. Centrado na vida urbanita nun barrio de Madrid (San Cristóbal), o filme de Carmen Bellas Una vez fuimos salvajes (2017) intenta captar a esencia deste barrio ante os cambios inevitables do paso do tempo. A directora crea un diálogo imaxinado con veciño, que ela mesma interpreta en voz, creando así un fío conductor que nos leva polas diferentes escenas que este particular verano vive: uns cativos xogan nun parque, preto de alí uns adolescentes celebran o aniversario dunha rapaza, outros aprenden a facer súa a cidade a golpe de parkour. No coloquio posterior ao pase, a directora dicía terse sentido como un “vampiro” ao aproveitarse das historias da xente que aparecía diante da súa cámara; porén, prevalecía a premisa de facer un retrato singular dun barrio no que a poboación destaca pola súa diversidade. Unha premisa atractiva que acaba por desmontarse aos minutos do filme xa que este “vampirismo” faise evidente, volvendo o discurso do filme, dobremente enunciado pola directora (a través do seu alter ego e da voz do veciño que interpreta) na súa contra.
Coma o verán, tamén Novos Cinemas remata. Lonxe queda deitarnos nos tellados de Lisboa a reflexionar sobre o amor ou a amizade, os paseos entre as árbores buscando un altar ao que lle rezar os nosos desexos; despedímonos daquela rocha arredor da que xogamos todos estes días e, por último, entregámonos, mans en alto, ao baleiro que supón vivir lonxe de todo este cinema. Agora só queda a lembranza deste verán de cinema programado intencionadamente de casualidade. Un recordo sobre o que volveremos unha e outra vez para soportar a espera ata o verán do ano que vén.