SECRET REUNION, de Hun Jang

SUTILEZA MALENTENDIDA · 

Se ben as producións audiovisuais surcoreanas poñen en escena o tema das dúas Coreas con frecuencia, aínda pasa polo costado do eixo temático principal, coma se estivese por situarse no centro, dun momento a outro, pero non sucede.

As excepcións serían películas como Lazos de guerra (2004) ou a serie Road Number One (2009) situadas na Guerra de Corea de 1950, cando o país divídese en dous. Aquí o contexto histórico engloba e determina, marcando o destino das personaxes e guiándoas a través dos modos de facer de tal excepcional situación. Aparecen datos históricos, regras, ordes, excepcións. E unha guerra, despois de todo, é a escusa perfecta para pór a proba lazos, relacións e reaccións, abrigo nun país que fixo do melodrama o seu xénero predilecto. Na serie sucedía practicamente o mesmo: esta vez un trío amoroso coa mesma Guerra como escenario dunha historia na que todo o que podería saír mal, sae mal. Neste caso, e situando o relato nos anos 50 en consonancia coa época de ouro do xénero, faise uso do melodrama máis descarnado para falar dun amor imposible, outro real pero non tan perfecto e a Guerra que todo o arrasa.

En 2004, Joint Security Area, a primeira película de Park Chan-wook, tomaba a conflitiva franxa militarizada que separa o sur co norte para utilizar o medo ao sempre latente conflito entre ambas as zonas como escusa para situa-la acción; ou series como Caín e Abel (2009) onde unha das protagonistas (norcoreana) triunfara no intento de cruzar a China para, dende alí, poder viaxar a Corea do Sur transformándose en desertora. Este perigo omnipresente de ser descuberta e enviada de volta ao norte baixo, o imperdoable delito de traizón á patria, era unha parte da historia na que non se chegaba a profundar. Non era nin un perigo nin unha salvación senón un tema que reaparecía superficialmente nalgún capítulo. A omisión de detalles ou referencias históricas facían pasar a atención doutra banda, nun estraño xeito de falar superficialmente da realidade dunha parte importante da sociedade coreana.

En 2009 produciuse I.R.I.S., serie de espionaxe de gran éxito e orzamento que puña en escena un virtual intento de reunificación do país que o grupo I.R.I.S. intentaba evitar. Con todo, aquí tamén estaba a presenza do conflito como unha circunstancia, case un capricho argumental e a representación de bos e malos como os que loitan polo Corea unida, os primeiros, e os que non.

En 'Secret Reunion' divísase a procura por entrelazar xéneros no híper xénero das películas de acción

Desapego polas institucións

Con estes e outros antecedentes chega en 2010 Secret Reunion e arrasa cos Premios Blue Dragon, os máis importantes de Corea. Segunda película de Jang Hoon, quen comeza a súa carreira como asistente de Kim Ki-duk e que en 2008 dirixe a súa primeira longametraxe: Rough Cut.

En Secret Reunion, como naquela, divísase a procura por entrelazar xéneros neste híper xénero no que se transformaron as películas de acción. Dramas con momentos cómicos que desencadean unha escena de acción e, de novo, a dupla: dous representantes da sociedade coreana extremadamente estratificada; personaxes que só por man do azar e por un momento que ten comezo e fin, atópanse para realizar algún tipo de tarefa. Naquela, un actor que fai de gangster e un gangster que actúa; nesta, un axente despedido da Axencia de Intelixencia surcoreana e un espía norcoreano abandonado pola súa organización.

Este deixar de lado datos históricos que sitúen á historia máis aló de si mesma, podería chegar a lerse como un xeito de falar das implicacións directas de algo tan afastado e próximo á vez como as decisións dun goberno, dunha institución, para re-situalas en historias particulares, en vidas e situacións concretas de personaxes afectadas directamente por esas decisións.
Despois de todo, unha das variables omnipresentes no cine desta terra é o desapego ás institucións, principalmente en filmes que teñen como protagonista a policías, investigadores ou integrantes dalgún grupo que traballa baixo o resgardo da xustiza. Toda acción enmarcada alí, fracasará. Ao principio estes dous personaxes están integrados nunha institución: A Axencia de Intelixencia por un lado, e a organización que busca traidores polo outro. Con todo, pronto serán expulsados e recentemente alí haberá lugar para grandes momentos e decisións afortunadas, cuestións que enmarcadas dentro dunha institución, xamais darían froitos. (Recordemos Memories of Murder: un asasino, a policía, a inoperancia, a espiral de accións que leva a que unha situación comece e remate peor). Resulta interesante como se ancora o tema das dúas coreas en Secret Reunion.

Claroscuros das dúas Coreas

Dise que os surcoreanos (representados neste caso por Song Kang-ho, un dos actores máis coñecidos e respectados do país) son máis explosivos e animados cos seus veciños do norte (encarnados no discreto Dong Wong-kan) xa que estes últimos viven baixo unha ditadura que non deixa marxe para a improvisación. Enténdese, así, que os primeiros viven en condicións moito mellores que os outros e neste caso, ao principio, paréceo. Con todo, vaise desenvolvendo un tipo de equilibrio que mostra as carencias dunha e outra forma de vida. O ex-axente (divorciado e coas súas ex esposa e filla vivindo en Londres) agrega á distancia xeográfica, o desinterese por un pasado que parece levado todo ao outro continente.

A situación do espía é diferente. É pai recente dunha nena que aínda non puido coñecer por non poder regresares ao norte e ter fracasado no intento de traer á esposa e á filla ao sur. Aquí a imposibilidade é outra, aínda que a consecuencia sexa a mesma: nin xeográfica nin voluntaria senón política. Á súa vez, o primeiro, unha vez despedido da axencia, forma unha empresa no bordo da legalidade que se encarga de atopar mulleres inmigrantes que escaparon dos seus esposos coreanos. Estes, a maioría campesiños, pagaron por elas a unha organización totalmente ilegal que as trae enganadas e obrígaas a casar con estes homes cuxo trato será digno dunha fuxida.

Estoutra realidade, tan dramática e extrema, é tratada, tamén, de costado, sen maior desenvolvemento máis que como mera descrición das actividades laborais.

E velaquí o gran problema deste filme. Porque falar de grandes temas e pasarlles polo costado é unha elección difícil de soster. Sobre todo sen que apareza, como aquí, certa frivolidade e despreocupación no ton do relato no que parece ser un caso de sutileza malentendida.