RÓTERDAM DÍA 9: OVOS, PEDRAS… E CINTAS DE AUDIO
11.644 cafés despois, 4.350 rolos de baño gastados e cunha repercusión de case 5.000 mensaxes en Twitter, o Festival Internacional de Cinema de Róterdam vaise extinguindo. Mañá saberemos quen son os gañadores dos Tiger Awards deste 2012. Logo de ver todas as películas desta sección eu xa teño as miñas favoritas, aínda que me faltan por comentar as últimas dúas. Egg & Stone, da cineasta chinesa Huang Ji, sorprendeume gratamente. O filme móstranos o día a día de Honggui, unha adolescente en puberdade que agarda desesperadamente a chegada da menstruación. A pequena, encerrada nun cuarto sen luz, pasa as horas angustiada por un segredo que de descubrirse sería o díxome díxome da vila mineiro no que habita (e no que naceu a directora). Vive baixo a tutela dos seus tíos, unha parella que apenas se fala debido á infertilidade da muller. El é outra historia, unha peza de coidado escondido tras a faceta dun respectable médico.
A historia é lineal, de feito só hai un flashback. O plano do ciclorama dun estudo de fotografía devólvenos a cara da protagonista, que contempla pensativa un recordo. O contraplano dío todo: a escenificación dunha foto dela co seu tío. Non fan falta palabras, aínda que Ji non renuncia ao diálogo. O máis revelador prodúcese nunha mesa da cociña na que o tío lle bota en cara á súa muller a súa incapacidade de concibir un fillo. A conclusión: “esta é unha oportunidade que non podemos deixar escapar… criarémolo coma se fose noso”. E realmente é seu. As paisaxes brumosas e cubertas dunha fina choiva dan lugar a un sol que se alza por detrás das montañas tras un evento que o cambiará todo e que a realizadora celebra con fogos artificiais. A pedra, froito do amor inocente entre dous rapaces, castigará ao malvado. No camiño, unha mirada cara os tradicionalistas costumes do país, cara unha misoxinia extrema nas pasaxes dos mitos espiritistas que cualifican a unha muller de pecaminosa por ensuciar co seu sangue a auga do río. O son xoga un papel fundamental, e Huang Ji edúcanos desde o inicio para que prestemos atención a unha paisaxe sonora esaxerada que servirá para esconder o desagradable ou resaltar o transcendental.
Moito me gustou Egg & Stone, pero aínda máis Voice of My Father. Codirixida por Orhan Eskiköy e Zeynel Dogan, a turca é unha longametraxe que apela á memoria histórica desde o presente e sen recorrer ao estereotipado xénero bélico. É unha clase maxistral do uso da voz en off, que neste caso le as cartas que se enviaban marido e muller en forma de cintas de casete, xa que a nai (que tamén é dun dos directores) non sabe ler nin escribir. Aos poucos vaise desentrañando unha traxedia familiar fraguada pola brutal represión dos musulmáns cara aos kurdos a finais dos 70. A anciá espera sentada a que volva o seu fillo Hasan, que deixou o país logo de unirse á guerrilla. O outro, Mehmet, intentará lembrar a súa infancia e a voz do seu pai morto. A nostalxia é un elemento de gran peso, e a viúva (sempre vestida de rigoroso negro) é perseguida por recordos sonoros que a fan sentir culpable. A cámara móvese polas estancias para buscar aos personaxes mentres escoitamos as cintas contarnos a historia (son flashbacks auditivos). O seu contido é o 50 por cento da película e empata en importancia co que vemos na pantalla. Nacen como son extradiexético, é dicir, non está motivado por un elemento presente no plano, cunha única excepción que detona o desenlace da obra. O plano do final cita ao do inicio, pechando o círculo dunha ‘película redonda’.
Tres visionados máis completaron unha gran xornada de cinema: Ace Attorney do xaponés Takashi Miike (baseada no videoxogo de CAPCOM do mesmo nome); L’hiver dernier de John Shank, que nos leva ao norte de Francia para mostrarnos o drama dun granxeiro oprimido pola decadencia dun oficio; e para rematar o día a favorita do ano para Werner Herzog, The River Used to Be a Man, que lle valeu ao tamén alemán Jan Zabeil o Premio ao Mellor Director Novo na pasada edición do Festival de Cinema de San Sebastián. De todas elas quedo coa última, unha sorte de revisión sobre Aguirre, la cólera de Dios nunha viaxe por un laberíntico río africano.
Procedo agora a desvelar as miñas favoritas para os ‘tres Tigres’ (permítome catro opcións por aquilo da probabilidade estatística):
(1) Voice of My Father (Turquía/Alemaña/Francia): Pola súa capacidade para abordar o tema da memoria histórica desde un punto de vista orixinal e pola súa capacidade para emocionar solapando presente e pasado mediante o son e a imaxe.
(2) Living (Rusia): Pola súa mirada descarnada sobre a traxedia humana e, no persoal, por servir ao espectador de obxectivo catártico para enfrontarse á vida e tamén á morte.
(3) De jueves a domingo (Chile): Polo seu aproveitamento do encadre e a súa mestría no uso do plano secuencia, capaz de contarnos unha viaxe sen necesidade de deixar o interior dun coche; e por establecer a tese de que “os nenos non son parvos”.
(4) Clip (Serbia): Polo seu cariz extravertido no retrato da sexualidade adolescente, valéndose da linguaxe dos mozos contemporáneos, e pola súa valentía.
Volta á realidade e afastándonos da especulación (non imos ir demasiado lonxe), o Premio ao Mellor Proxecto de CineMart 2012 foi concedido a Duncharon, da grega Athina Rachel Tsangari, tamén directora de Attenberg e produtora de Alps e de Canino. Todas elas pertencentes ao novo movemento do cinema grego, o que me leva a pensar que L levará un Tigre. E tampouco me estrañaría que Neighbouring Sounds, do brasileiro Kleber Mendonça Filho, ligase no IFFR. Pero teremos que esperar a mañá para disipar todos estes interrogantes. A sorte está botada, que gañen as mellores.
