FICBUEU 2023: Sección Oficial 4 — Proximidades e distancias
Invincible, de Vincent René-Lortie
Talvez unha das cuestións máis interesantes que se nos expoñen nesta sesión, marcada pola forza das historias persoais, é o grao de proximidade que cada unha das películas establece cos seus personaxes. Hai en todas elas unha gran presenza que enche a pantalla e que constitúe o centro de gravidade da obra: Marc, Cecilia, Booker, Eden; e, con todo, a cámara conxuga as distancias de forma moi diferente en cada un dos casos. Os rostros de Marc e de Eden ocupan a maior parte dos planos nas súas respectivas películas; Cecilia e Booker, pola contra, son dúas presenzas esquivas, cuxa forza se articula máis ben desde a distancia ou o fóra de campo, de maneira que cando chegan os créditos apenas lembramos os seus rostros.
Marc é o protagonista adolescente de Invencible (Invincible, Vincent René-Lortie). Esta crónica dunha morte anunciada, cuxa apertura in extrema res fúndese organicamente coa historia e permite un emotivo cambio de perspectiva na secuencia final, plasma o anhelo de liberdade desbordante que atravesa ao mozo, encerrado nun centro de menores, á vez que pon en dúbida a eficacia dun sistema correccional baseado no castigo. O rostro de Marc é un lenzo onde se suceden tenrura e rabia. A súa gran sensibilidade cristaliza nunha serie de imaxes dunha beleza sinxela —o chisqueiro, a abella, o sensor antiincendios, as inmersións—, cuxa forza visual bastaría para convocar unha emoción subliñada pola música.
Pasamos dos primeiros planos de Marc á figura evasiva de Cecilia, personaxe central de Ruovesi (Andrea Zapata-Girau). Pasamos tamén do terreo claro da ficción a outros códigos máis esvaradíos, posto que a película, inspirada na vida da actriz protagonista, recobre as súas raíces documentais dunha membrana de ficción. As proporcións desta mestura son descoñecidas, pero o feito de que actriz e personaxe non compartan o mesmo nome ponnos en garda fronte ao aire documental da obra. A partir de aí, Ruovesi constrúe a base de montaxe un pequeno labirinto de tempos e xeografías para falar de cuestións como a memoria —persoal e histórica—, os ideais ou a pertenza a un lugar. As conversacións chégannos moitas veces afastadas, apenas audibles, coma se nelas a presenza da cámara fose case accidental.
Ruovesi, de Andrea Zapata-Girau
Booker é en Cívico (Civic, Dwayne Leblanc) unha figura aínda máis difusa, até o punto de cobrar un cariz espectral. Os escasos primeiros planos que encadran o seu rostro móstrannolo maiormente de perfil, as faccións medio ocultas nas sombras da noite. Posto que o seu repentino regreso a South Central, lugar onde creceu, ten que ver cunha sorte de procura de si mesmo nun momento de confusión existencial, parece coma se a película optase por dar forma ao seu protagonista a través da mirada dos demais personaxes, que se van subindo e baixando do seu coche. A cámara, con todo, nunca abandona o interior do vehículo: as conversacións na rúa chégannos como un eco distante, disolvendo a xerarquía dramática da acción, e calquera corte é susceptible de albergar unha elipse. Vai crecendo así unha poética de murmurios e de frases no aire, dun tempo calquera pasado en compañía, puntuado por esa voz densa de Booker que, ás veces, chega a parecer unha voz en off, como a voz de Chantal Akerman lendo as cartas da súa nai en News from home.
A protagonista de Anansi (Aude N’Guessan Forget), Eden, volve ocupar o encadre que Cecilia e Booker evadían. A película céntrase nas súas recorrentes dores de barriga para entrelazar a dimensión do mito —Anansi, baixo a forma dunha araña, é un personaxe recorrente do folclore de África Occidental— e a condición médica subxacente, que acaba concretándose na endometriose. No seu ton tan lixeiro como reivindicativo, Anansi transpira unha vontade de visibilizar unha serie de cuestións pouco mediatizadas —desde a doenza en si até o longo proceso de diagnóstico—, mediante unha posta en escena sinxela, empática, que confía a súa forza ás interpretacións.
Podería dicirse que, nesta sesión, os personaxes sucédense formando un cuarteto de rima abrazada, A-B-B-A, na que A sería presenza palpable e B unha sorte de presenza na sombra. Corre a cargo de cada asistente xulgar cales sentiu máis próximos, pero alguén convirá en que eses rostros esquivos que se manteñen polo xeral no fóra de campo son capaces de convocar tanta ou máis forza que os que apenas abandonan o primeiro plano.
Anansi, de Aude N’Guessan Forget
