ARIMA, de Jaione Camborda

As inquietantes imaxes coas que arrinca Arima, a forma de brevísimo prólogo, prefiguran de forma inusual as coordenadas nas que a continuación vai a desenvolverse o universo no debut na longametraxe de Jaione Camborda. Nelas amósase cun detalle case enfermizo a morfoloxía dun ollo humano. A cámara vai penetrando nel ata surcar as veas, o iris e a pupila, cuxa exploración devolve unha visión abstracta do que en principio parecía unha imaxe nítida e inconfundible. A directora de Rapa das bestas (2017), curta que xa amosaba a súa vontade de fundirse coa materia filmada, non só denota nestes primeiros instantes a súa querencia por un retrato perturbador alonxado da norma, senón que tamén intridocude e sintetiza a mirada penetrante e misteriosa, moi por debaixo da superficie, que predominará o filme.

Xusto despois, observamos un corpo feminino durante unha clase de arte. Os rasgos físicos da modelo, en pleno detalle reforzado pola calidez do gran, son observador polos inquisidores ollos dun home, mentres que o seguinte corte engádenos a mirada dunha muller sobre a mesma figura. O espazo é un dos poucos nos que se desenvolverá o filme, cuxa acción ubícase nun pobo de Lugo, amosado como un lugar cerrado en si mesmo. A escaseza de localizacións –unha casa, un club decadente, un parque– e o cariño coa que a autora pon ao filmalos en celuloide, case como se tratase do ollo profundo do comezo, marca en todo momento o devir do relato. Arima xira arredor de tres mulleres e unha nena, de vidas cruzadas e ancoradas nese ambiente rural, que se ven alteradas coa chegada dun home, alleo a esa realidade cotiá, de cuxo perigo parece máis consciente a pequena, vinculada a un extreño fantástico que as adultas parecen ignorar. En principio, a irrupción desta figura intrusa –masculina– nun universo xa delimitado –feminino– viría a representar un evidente estoupido de violencia, ademais de certa mística do foraxido, pero a súa aparición serve ante todo para transportar este debut cara novos intereses.

Progresivamente, o filme parece adoptar a mirada desprexuizada da nena Olivia (Nagore Arias), dando renda solta á fabricación e ao onirismo para alonxarse do comentario social, ou máis ben en busca de enriquecer ambas vertentes. Mentres Camborda adéntrase no terreo do enigma, sempre coa fisicidade da imaxe como marca indeleble, os vínculos humanos arredora da pequena ténsanse e desténsanse, guiando o suspense a un terreo de abstracción pouco frecuente. Sen case darnos conta, o debuxo cotiá do inicio dilúese nun cinema eminentemente sensorial, en cuxa meritoria plasmación están sen dúbida os grandes fortes da directora debutante. Os referentes poden ser moitos –ela cita a Maya Deren; na forma de filmar escuridade do bosque ou os animais apréciase certo influxo de Philippe Grandrieux; mentres as esceas do clube e o karaoke, algo menos afortunadas, remiten levemente a un universo lynchiano–, pero o máis claro é que a súa forma esquinada de poñer en escena o imprevisible, así como o constante xogo formal con texturas e ambientes, atopan poucos equivalentes nestas latitudes. Así, a un ano 2019 notable para o cinema galego, Jaione Camborda engade na súa ópera prima a posesión dunha mirada singularísima, a todas luces digna de saudar.

Comments are closed.