CANNES 2018 EP. 3: E AO TERCEIRO DÍA RESUCITOU… GODARD

E ao terceiro día resucitou. A sección oficial estaba morta e chegou Jean-Luc Godard para facernos crer. Había moita expectación con Le livre d’image (2018) por saber se se parecería máis a Histoire(s) du cinéma(s) (1988) ou á senda emprendida dende Film socialisme (2010), polo que se intuía que ía ter de crítica ao declive de Occidente visto dende o cinema, cunha edición de imaxes que nos fan reflexionar sobre a súa memoria como espello da historia do século XX e XXI.

Faise difícil cuspir unhas liñas coherentes sobre Godard na rapidez das crónicas diarias, xusto ao saír da sala, mais intentarémolo. Intuímos que Le livre d’image é, acorde ao agardado, unha continuación do pensamento político do autor, mais unha volta e perfeccionamento das Histoire(s). Filme complexísimo, do que temos ganas de escribir varias páxinas, mais non temos tempo; se condensamos, diremos que se trata dun ensaio audiovisual no que Godard toma TEXTOS, FILMES, MÚSICA e PINTURAS (así o explicita nos créditos) e, con estas referencias, constrúe unha historia política do século XXI sobre as ruínas do XX. Manipulando por completo estes elementos e cercenándoos ao seu antollo, non ten reparo en cambiar de formato os treitos de filmes que elixe, modificar as cores de cadros, xogar a ser DJ ou usar textos de orixes moi diversas no contexto que lle interesa. E ollo ao uso do son. Citas en mono nun sistema Dolby para transmitirnos a fragmentación da que fai gala este filme. O ruído das múltiples voces nunha realidade incomprensible.

A arte, como indica Godard, será o único que sobrevivirá a unha época. E a arte non é outra cousa que, parafraseando a Straub e Huillet, concepto que o suízo subscribe neste filme, rescatar cousas antigas e esquecidas para poñelas no seu sitio. Que acto máis político exista ca este? Pero Godard faino degradando a imaxe, convertíndoa en detritus cultural. Como chegan as imaxes a nós? Son puras ou están manipuladas? Non é a historia da arte o relato dun roubo? No século XXI a imaxe estase volvendo líquida, parece querer comentar Godard seguindo a Zygmunt Bauman. Insiste en que o cinema está morto, mais el chegou para resucitalo con esta obra mestra.

Sida e prostitución

Tamén con acento francés, puideron verse na sección oficial e na Semana da Crítica respectivamente Plaire, aimer et courir vite (Christophe Honoré, 2018) e Sauvage (Camille Vidal-Naquet, 2018), ambas as dúas historias intimistas sobre homosexuais en situacións difíciles e o seu día a día. Honoré, abertamente gai, trasládanos á Francia de 1993 para contarnos a rutina dun escritor (espectacular Pierre Deladonchamps) que ten a sida e pasa as súas xornadas preparándose para a inevitable morte. Conta coa compañía do seu fillo, cuxa nai natural é unha amiga, as conversas cun veciño moi íntimo e os encontros con varios rapaces máis novos ca el, entre os que destaca o interpretado por Vincent Lacoste, o gracioso de moda en Francia, aquí no papel dun bretón desprexuízado e luminoso ao que vai visitar de cando en vez a Rennes dende París.

Dado que agora mesmo Honoré ten 48 anos e é de orixe bretoa, asumindo logo que coñece Rennes, se é que non viviu nela nalgún momento, e sabendo que se mudou a París en 1995, cousa que tamén fai este rapaz máis ou menos nesa altura, non imos dicir que o guión sexa autobiográfico, pero dende logo é evidente que parte de historias que coñeceu na súa vida. Que na noite de Rennes se refiran a locais da cidade que existían a inicios dos noventa, ou que os protagonistas se coñezan nun cine vendo El piano (The Piano, Jane Campion, 1993), no que está toda a cartelaría da época perfectamente recreada, non é casualidade (imos pasar a licencia de que se proxecta en DCP e non en 35mm, pequeno detalle que a cinéfila notará e que supón un desliz do director de arte Stéphane Taillasson).

Polo tanto, alén do que hai da vida de Honoré ou non no filme, o que transmite é ante todo unha profunda autenticidade e, mesmo se a película non sempre acaba de atopar o ton axeitado entre a lixeireza e a profundidade dun tema tan relevante e normalmente pouco e mal representado como a epidemia da sida neses anos, si logra deixarnos escenas intensas e memorables, moi ben defendidas por un gran elenco. Agradécese tamén o uso da música de 1993 que fai Honoré, coa súa habitual leve experimentación coa montaxe (bo traballo tamén da responsable deste departamento, Chantal Hymans).

Fronte á delicadeza de Honoré, que realiza un filme moi pulcro, atopámonos coa outra cara da moeda. Na ópera prima de Camille Vidal-Naquet, Sauvage, todo é salvaxe, como indica o seu título, e sucio. Fronte aos elegantes movementos da cámara de Honoré, moitas veces estática, en Sauvage non para de moverse e resulta case pornográfica ante os rostros (e pollas) dos seus protagonistas, nesta sorte de exercicio Dogma sobre un rapaz que se prostitúe na rúa. Claro, nada que ver o decoro dun escritor de clase media coas desventuras dun home desamparado que vive na rúa. É nesa xungla onde está rodada Sauvage, claramente no contexto que representa. Non hai actores que podan darche isto, nin que estivesen dispostos a representar ante a cámara moitas das prácticas sexuais que con detalle mostra a fita.

Sauvage quere ser incómoda. En Plaire, aimer et couvir vite hai momentos eróticos, aquí todo é porno duro. En realidade, os dous filmes son moi coherentes co que desexan contar, cada un ao seu xeito. Chama a atención que a homosexualidade se viva nos clubes de noite e nas casas, ás agochadas, que non deixe de falarse do armario, no filme de Honoré; e que en Sauvage a carne estea vendible á vista de todos, que a condición de homosexual se asuma con normalidade na Francia actual (polo menos neste contexto) e poda tratarse abertamente. Ver estes dous filmes seguidos, alternando entre a oficial e a Semana, conformou un programa dobre non pretendido que nos convenceu.

Outra de época de Pawlikowski

Logo de conquistar o mundo enteiro con Ida (2013), Pawel Pawlikowski estréase na sección oficial de Cannes con Zimna Wojna (Cold War, 2018). Filmada tamén nun precioso branco e negro, ambientada entre 1949 e 1959 a cabalo entre Polonia e París, o filme é unha típica historia de amor imposible, ao Romeo e Xulieta, entre un músico e a súa cantante. Coñécense ao formarse unha escola de música en Polonia. El está entre os profesores, ela é unha alumna prodixio sacada dunha vila polo seu talento co canto tradicional. O idilio artístico e amoroso pouco dura sen interromperse. As novas autoridades soviéticas encárganse de exercer un control que acaba por facer que el se exilie á capital francesa sen que ela poda seguilo. Mais farán o indescritible por reencontrarse.

Mesmo se os lugares son comúns, a sutil execución de Pawlikowski, apoiado no seu director de fotografía, Lucasz Zal, unha banda sonora que mestura o folclore polonés e o jazz, e dous grandes actores protagonistas; todo iso combínase para desenvolver un filme destacable. Clásico no mellor sentido da palabra, esta historia de amor logra emocionarnos e sentímola por momentos como propia. A primeira película deste Cannes que, alén do pracer intelectual, nos provoca algo no peito. Logo dun inicio modesto, chegan por fin os primeiros títulos que apreciamos.