INDIELISBOA 2015 (II/III): ALMAS ERRANTES, EN ESTADO DE SUSPENSIÓN

Este artigo é a continuación dunha primeira crónica que se pode consultar aquí.

'El complejo de dinero' comunica ben o fastío dunha burguesía perdida.

‘El complejo de dinero’ comunica ben o fastío dunha burguesía perdida.

Na procura dunha identidade fracturada

Igual de pijos e perdidiños andan os personaxes de El complejo de dinero (2015), que Juan Rodrigáñez presentou na pasada Berlinale. Baseada na novela anarquista Der Geldkomplex de Franziska zu Reventlow, coloca a un grupo de burgueses nunha finca dun lugar indeterminado en España. Lixeira polas súas formas directas e aparentemente despreocupadas – trátase de captar momentos de lecer – e esixinte a partes iguais por uns diálogos densos, que beben de diversas fontes literarias e filosóficas; El complejo de dinero logra transmitir ben o fastío dunhas persoas desconectadas da realidade. As súas peroratas, no contexto dunha finca illada – nada casual – teñen en realidade moito que ver coas consideracións políticas que poderían lerse ou escoitarse ante unha mesa á hora do té, nos textos de Jane Austen ou as irmás Brontë, coa salvidade de que nos atopamos nun contexto contemporáneo. Pero a aproximación de Rodrigáñez, nada ten que ver coa de Stillman. Mentres este decide ser estritamente expositivo, o español opta por un modelo máis fragmentado, por momentos case performático ou teatral, que deixa moitos ocos na trama como para que o espectador poida enchelos. No guión e na montaxe, figura tamén Eloy Enciso, autor de Arraianos (2012), que comparte con Rodrigáñez o seu director de fotografía, Mauro Herce. Este último parece fundamental nas dúas producións, visto que a súa aspecto visual liga de forma directa ambos os dous filmes.

Herce tamén é responsable da fotografía de Une histoire américaine (Armel Hostiou, 2015), o filme máis contemporáneo – non necesariamente o mellor, pero si o máis moderno – que vimos en Indielisboa 2015. Rodada a dous tempos en Nova York, é unha película que se fai directamente sobre a marcha, privilexiando o aspecto documental dentro da ficción, e deixando un grande espazo á improvisación dentro dunha estrutura narrativa moi sinxela: a Vincent deixouno a súa moza, el séguea dende París, cruzando o Atlántico, para tentar recuperala. Comedia romántica que bebe da tradición do indie ianqui, o realizador cita os irmáns Safdie especificamente entre as súas referencias, se cadra por esta aproximación documental á ficción, pero na construción do personaxe principal entre Vincent Macaigne e el mesmo, o exercicio pode ter máis que ver co da bicefalia de Greta Gerwig – Noah Baumbach en Frances Ha (2012). Como Gerwig nos EUA, Macaigne é un dos actores en Francia máis dotados da súa xeración, cun xenio evidente para a comedia en especial. Só el podía defender un personaxe coma o de Une histoire américaine, que intenta transmitir a sensación, o malestar, dunha alma errante, en estado de suspensión. Nova York, esa relación rematada que intenta recuperar, é un cárcere que o sume na inmobilidade, e mesmo cercena parte da súa identidade. O galo móvese nunha variedade de rexistros, en escenas máis construídas, outras totalmente improvisadas, nun periplo sen rumbo, nunha cidade que o asfixia. Hostiou e Herce, xunto a Romain Lebras no son, seguían con pequenas cámaras ao actor a todas partes, nun modelo tamén semellante ao de Hong Sang-soo, que escribe cada noite as escenas da xornada seguinte, encaixándoas nun tratamento que ten en mente. Une histoire américaine é un filme moi irregular, pero igual de valente, que confirma que algo moi grande está a ocorrer dende o barrio de Belleville, en París. Macaigne e Hostiou viven por alí, son colegas, e traballan nos filmes doutros compañeiros, con inquietudes e estilos que se entrecruzan. O actor é como a alma mater de toda unha xeración que inclúe tamén a Antonin Peretjatko, Justine Triet ou Guillaume Brac, entre outros.

Indielisboa síntese claramente atraido polo cinema francés máis novo e refrescante, coma o proban a presenza, entre outros títulos, de Mange tes morts (Jean-Charles Hue, 2014) e Mercuriales (Virgil Vernier, 2014), dos que xa demos conta na nosa crónica do festival de Sevilla. De estilos moi diferentes, falan porén de personaxes tamén perdidos, nun estado suspendido de busca. Algo que non acontece só ás persoas máis novas. O matrimonio de La sapienza (Eugène Green, 2014) pasa por unha crise importante de identidade. El, arquitecto, perdeu o obxectivo da súa arte; ela, socióloga, perdeuse no Outro – en plural – para se esquecer do outro que ten diante. Aliénor entende ben o seu contexto e o dos outros, mais é incapaz de conectar co seu marido, se cadra porque desexa unha creación que non sexa abstracta, un fillo. Alexandre se cadra pasouse de práctico, sabe erguer edificios de forma profesional, pero esqueceuse de que estes se constrúen para as persoas que os habitan. Os dous, que se aman pero xa non se comunican, deciden partir a Italia en busca de respostas. Alí atoparanse cunha parella de irmáns que, cada un polo seu lado, lles fai recuperar o rumbo das súas vidas. A idea da transmisión, sempre presente nos filmes tan orais de Eugène Green, cobra aquí unha especial relevancia, e execútase de ida e volta, pois os mozos deben aprender dos vellos, mais tamén ao revés. A inocencia é un don que perdemos coa idade, e que nos precisan insuflar de cando en vez.

O aparato cinematográfico de Green segue intacto, e reforza esta idea. Os personaxes colócanse un en fronte ao outro na maioría dos casos, e miran case a cámara, de maneira frontal. Declaman con entoación barroca, herdanza da etapa teatral do autor, cuestión que desexa trasladar á pantalla no seu corpus cinematográfico; e observan: a grande arquitectura, pero tamén os pequenos detalles. Debido ao contexto no que pon aos seus personaxes – Alexandre parte co rapaz a Roma nunha viaxe de estudos sobre a arquitectura local – Green pode permitirse mostrar os edificios desa época que o fascina: o Barroco. O máis importante neles é a iluminación, como a luz entra nos espazos e os enche, para beneficio do home. Detrás desta idea atópase a unión con Deus, pois La sapienza é un filme profundamente espiritual, concretamente panteísta. Cando se fala de arquitectura, Green está a reflexionar tamén sobre a natureza mística do cinema. O celuloide capta a materia da que se compón e pola que se move o universo, a luz, reflectíndose sobre a realidade tanxible. Mediante esta captura poética da reflexión lumínica, Green está a falar do divino con cada obxecto que filma. As cúpulas ás que mira fano evidente, pero esta mesma comuñón pode atoparse nos raios que se filtran en dúas copas de viño, fronte á luz estival do Lago Maggiore en Stresa (Piamonte italiano). Como xa facía coa música barroca en Le Pont des Arts (2004), Green captura en La sapienza unha porción da arquitectura barroca que tanto lle interesa. O sentimento relixioso, sen ser o tema central, intensifícase con respecto a A Religiosa Portuguesa (2009), pero o que se mantén intacto e no centro do seu discurso é o amor. Un amor non necesariamente romántico, algo máis complexo que mantén unido o seu universo humanista e que nos debería permitir, coma nos seus filmes, estar en comuñón os uns cos outros.

'Christmas, Again', do debutante Charles Poekel, foi unha das sorpresas do festival.

‘Christmas, Again’, do debutante Charles Poekel, foi unha das sorpresas do festival.

Ese outro cinema ianqui

Coma no caso francés, o Indielisboa presentou unha serie de títulos norteamericanos que nos permiten falar dunha xeración ou vaga cunha certa base, e non a modo de ferramenta publicitaria. Alex Ross Perry presentaba Listen Up Philip (2014) e Queen of Earth (2015), con Sean Price Williams como director de fotografía e Robert Greene na montaxe. Este dúo repite con Charles Poekel en Christmas, Again (2014), ópera prima do seu director, achado similar ao de Armel Hostiou; por construír tamén o filme na rodaxe, fronte ás outras propostas con guión máis pechado. A prota desta obra novel, Hannah Gross, xa o petara no Indie con I Used to be Darker (2013), dun Matthew Porterfield que volve á carga con Take What You Can Carry (2014). Na teoría dos seis graos de separación, non teriamos que facer nin dúas conexións para conectar a todo o equipo e reparto destas películas. Se seguimos unha metodoloxía científica para probar a nosa tese, vaiamos logo á comparación temática.

Listen Up Philip, escritor atascado, interpretado con acertada contención por Jason Shwartzman, mira que facer coa súa vida, que inclúe a unha cabreada Elisabeth Moss no papel da moza que intenta facer que se mova. Pero a auto-compracencia pesa, e Philip non se move. En Queen of Earth, a mesma Elisabeth Moss – nun rexistro que recorda ao de Gena Rowlands en A Woman Under the Influence (1974) de John Cassavetes – perde a cabeza ante a imposibilidade de pasar páxina pola morte do pai. Outro personaxe que non sabe que facer coa súa vida, cando lle falta a brúxula que a facía moverse. O Kentucker Audley de Christmas, Again está pringado cun posto na rúa de venda de árbores de Nadal, pero cando remate a tempada, marchará de novo, e volverá o ano que vén? A que parece que non vai estar é a súa ex-moza, que todos os clientes recordan, tan alegre ela, fronte a un home que se ve claramente afundido, e sen destino no GPS. E Take What You Can Carry, ao ser unha curtametraxe, vai a algo máis concreto: o ensaio para un espectáculo dunha bailarina nova que intenta saír adiante na, de novo, sofocante Nova York. Os problemas non están só no traballo. Cando volve á casa, vese que non sintoniza xa co seu mozo. Están a distintas revolucións, nunha carreira a algures, non sabemos moi ben a onde, pero non semella ser o mesmo lugar. Se a isto engadimos un aspecto visual similar, produto da presencia de Sean Price Williams en moitos destes títulos, pero tamén a que usan celuloide de 16 mm, a homoxeneidade de temas e formas nesta xeración resulta evidente.

__________

A crónica continúa aquí.

Comments are closed.